Wat doet TKI Dinalog?
‘Wij zijn het kenniscentrum van de Topsector Logistiek, geven richting aan en stimuleren kennisontwikkeling voor de logistiek voor de toekomst. AI is een belangrijke technologie om dat te faciliteren. Als programmamanager verbind ik organisaties, bedrijven, kennisinstellingen en projecten die hiermee bezig zijn.’ 

Kun je uitleggen wat AI is? 
‘AI is een verzamelnaam voor technologieën die intelligent gedrag vertonen. Het gaat om systemen die waarnemen, analyseren en voorspellingen doen. Ook kunnen ze enigszins zelfstandig beslissen en daarop actie ondernemen.’ 

Wat betekent het de ontwikkeling van AI voor de transport en logistiek?
‘Om transport en logistiek goed te organiseren, krijg je te maken met veel verschillende gegevens. Digitalisering maakt die data beschikbaar. Als je daar goed mee omgaat, kun je de juiste beslissingen nemen. Op het niveau van vrachtwagens, maar ook op dat van hele systemen, bijvoorbeeld in de bevoorradingsketen. Dan heb ik het echt over supply chain-netwerken.’ 

Hoe kunnen bedrijven AI goed inzetten voor de optimalisatie van de bedrijfsvoering? 
‘Door groeiende computercapaciteit ontwikkelen AI-systemen zich steeds sneller. In de logistiek zijn er talloze toepassingen van AI. Zoals in routeplanningssystemen, waarbij AI verkeersinformatie analyseert en routes aanpast. Bij onderzoek dat bij ons gebeurt met kennisinstituten en bedrijven zie je praktische voorbeelden: Hoe kun je sensordata, zoals de temperatuur, verwerken voor duurzamer transport van verse producten? Met slimme algoritmes kun je patronen herkennen en gebruiken voor je planning. Je kunt ladingen toewijzen aan trucks en koeling op afstand aansturen.’  

Wat kun je nog meer met AI binnen de logistiek?
‘Planners zitten vaak met twintig schermen voor hun neus en bellen voortdurend achter van alles aan. En ze moeten nog allerlei gegevens inkloppen in Excel. Een AI-systeem kan gegevens verzamelen waar jij iets aan hebt en met jou als planner meedenken over een oplossing. Ondertussen kun jij controleren of iets haalbaar is.’  

Heeft AI beperkingen? 
‘AI is een tool die data kan opschonen, analyseren en oplossingssuggesties doen. Het kan de mens niet bij alles vervangen, maar ondersteunen. Als je een AI-systeem inzet, is het belangrijk dat je goede vragen stelt. Daarom ontwikkelen onderzoekers een toolbox die bedrijven helpt bij het formuleren van ‘prompts’ en variabelen. Ook moet je besluitvormingsscenario’s die een systeem voorstelt, toetsen op haalbaarheid. Waarin systemen nog tekortschieten zijn creativiteit, instinct en duiding van emoties.’ 

Is er meer dat AI niet kan?
‘Klantcontact wordt steeds belangrijker binnen de logistiek. Je kunt AI gebruiken om data te analyseren en een chatbot in te zetten. Maar het gesprek met de klant blijft mensenwerk.’  

Kan AI het personeelstekort helpen oplossen? 
‘Deels. Je houdt door AI-toepassingen mensen over voor taken die er echt toedoen. Je kunt AI toevoegen aan vrachtwagens, zodat die zelfstandig kunnen inparkeren. Chauffeurs kunnen dan alvast beginnen aan hun wettelijke rusttijd. Ook het laden en lossen kan worden geautomatiseerd. Dat kun je bijvoorbeeld ’s nachts doen.’  

Zelfrijdende trucks, is dat de toekomst? 
‘Vrachtwagens op de openbare weg zonder chauffeur duurt nog even. Maar op afgesloten bedrijventerreinen kan dat wel, zoals bij de terminals in Rotterdam. Of neem het SAVED-project met de TU Eindhoven en de HAN University of Applied Sciences. Combi Terminal Twente (CTT) doet mee en bekijkt of het vervoer tussen zijn terminal en de buurman, een logistiek dienstverlener, kan worden geautomatiseerd.’ 

Hoe goed kan AI de toekomst voorspellen? 
‘Je hebt bedrijven die AI inzetten voor het plannen van preventief onderhoud. Je wil weten hoe je vrachtwagen of schip functioneert en wanneer je onderhoud moet plegen. Dat doe je het liefst niet te vroeg of te laat. Maar het is afhankelijk van de ingegeven data. Laatst hoorde ik over een champignonvervoerder die alle oude data uit zijn Enterprise Resource Planningsysteem heeft ingevoerd in ChatGPT en gevraagd heeft om voorspellingen te doen op basis van die data. Ze wisten wat er echt gebeurd was in de loop van dat jaar en vergeleken dat met hun eigen voorspellingen destijds. Die van ChatGPT zaten dichter bij de waarheid. Kortom, dit is handig, maar je moet wel nadenken welke data je deelt. Omdat wat je deelt in een database terechtkomt.’ 

 Kan AI ondernemers helpen om samen te werken? 
‘Rij je naar dezelfde klanten, dan kun je ladingen bundelen. Hierdoor gaan vrachtwagens niet halfvol op pad of komen leeg terug. Deze onderlinge koppeling kan je maken met AI.’ 

Kan iedereen eenvoudig met AI aan de slag?
‘AI heeft een enorme potentie voor de bedrijfsvoering. Het betekent niet dat het nu al makkelijk toegankelijk is. Wat helpt is dat het als upgrade aan bestaande software zoals routeplanningssystemen wordt toegevoegd. Zo wordt het ook verspreid tussen bedrijven. Ik denk dat ICT-ontwikkelaars voor de transport en logistiek daar belangrijk bij zijn. Daar zet TLN ook op in, net als met het ‘Open Trip Model’ om data uit te wisselen binnen de sector.’  

Welke valkuilen en onzekerheden zijn er? 
‘Er kan veel. Kijk wat nuttig is en bedenk wat je wil vragen aan AI. Dat aandachtsgebied pakken we met onderzoek op: hoe stel je de juiste vragen of ‘prompts’. Hoe voer je de juiste data in waar een systeem iets mee kan? Want zonder juiste data, krijg je ook geen juiste oplossingen. Laat het systeem zijn werk doen, maar toets wat er uitkomt. Werkt het in de praktijk? Klopt het wat je hoort? Zorg voor die controlestap. De mens heeft nog altijd een streepje voor op het gebied van creativiteit en empathie.’ 

Waar kun je verder op letten bij investeringen in AI? 
‘Er zijn zoveel tools. Wat heb je nodig? Is dat de investering waard? Begin bij je eigen operatie en bedenk waarbij AI kan helpen. Waar gaat veel energie inzitten? Bestaat daar een oplossing voor? Kun je routes efficiënter inrichten? Kun je zuiniger rijden? Zulke praktische uitdagingen kun je beetpakken. Voor de toekomst kun je meer ‘out of the box’ denken. Omdat bedrijven dan anders gaan samenwerken.’  

Heb je andere tips voor ondernemers? 
‘Praat met elkaar, loop binnen bij een kennisinstelling. Onderzoekers willen weten wat er in de sector speelt. Ga bij een hogeschool langs. Kijk of je een student die afstudeerproject zoekt, kunt inzetten voor uitdagingen die je tegenkomt. Begin laagdrempelig. 

Vertrek vanuit je eigen bedrijf en onderzoek wat andere bedrijven doen met studenten of praktijkgericht onderzoek. Vanuit een van onze onderzoeksprojecten is een AI-canvas ontwikkeld. Daarbij doen ze kleinschalige eendaagse workshops met mkb’ers om te bekijken wat AI voor hen kan betekenen. Kijk wat mogelijk is, wees nieuwsgierig, begin klein.’  

Waar staan we over 20 jaar? 
‘Automatisering en AI zijn dan onderdeel van onze werkomgeving en regelen de operationele planning. Wat een planner in 2043 niet meer doet, is allerlei partijen nabellen voor een actuele status. Ook het opschonen van data en het invoeren in Excellijsten wordt verleden tijd. Ik hoop dat mensen daardoor hun creativiteit, instinct en empathie kunnen inzetten voor de uitdagingen waarvoor we dan staan. Die zijn dan nog complexer zijn, zoals duurzaamheid, veerkracht en de circulaire economie. Overigens komen daar ook veel logistieke kansen uit voort waarbij AI gaat helpen.’  

Wordt binnen onderwijs al genoeg aandacht aan AI besteed? 
‘Onderwijsprogramma’s verander je niet snel. Maar je kunt er wel extra aandacht aan besteden via keuzevakken of kortere opleidingen zoals masters en dat wordt ook echt gedaan. Ik zit zelf in de werkveldcommissie van de Breda University of Applied Sciences van de logistieke opleidingen. Daar is veel aandacht voor de uitdagingen in de sector, waaronder duurzaamheid en digitalisering. Het curriculum is al aangepast met deze onderwerpen.’  

Moet iedereen binnen sector IT’er worden?
‘Als professional in de logistieke sector moet je steeds meer ‘IT-vaardig’ zijn. IT-expertise en skills heb je nodig, desnoods via inhuur. Je moet ook zelf bijleren om te begrijpen wat er kan en dat in relatie tot jouw bedrijf te zien. Dat heeft te maken met een leven lang leren, jezelf blijven ontwikkelen. Maar je kunt ook veel doen via netwerken en projecten. Maak gebruik van de kennis van de jongere generatie die op een andere manier met technologie omgaat. Besef ook dat je al veel met AI doet, bijvoorbeeld via je smartwatch of Google Maps.’ 

Mis je de boot als je AI niet omarmt?
‘De wereld staat niet stil, de sector moet dus ook veranderen. Je moet digitalisering omarmen om de logistiek vooruit te helpen. Technologie is geen doel, maar een middel. Verder is uitwisseling van data tussen bedrijven belangrijk. Daar kan TLN een belangrijke rol bij spelen.’ 

Dit artikel is reeds geplaatst in HUB hét ledenblad van TLN. Auteur: Suzanne Docter. Beeld: Manon de Koning